RAYLI SİSTEMLER MÜHENDİSLİĞİ TEZLİ YÜKSEK LİSANS

Program Profili

Son yıllarda ülkemizde raylı ulaşım sistemlerinin geliştirilmesi bir devlet politikası olarak benimsendiğinden, demiryolları ile ilgili pek çok proje hayata geçirilmiş ve teşvik yasalarının desteği ile bu alanda yapılan yatırımlar artmıştır. Bu sayede, 2009 yılında Türkiye, yüksek hızlı tren hatları ile tanışmıştır. 2011 tarihinde Ankara–Konya, 2013 tarihinde Eskişehir–Konya, 2014 tarihinde Ankara-İstanbul ve İstanbul-Konya hatlarının yapımı ve hizmete açılmasıyla beraber 2016 yılı sonunda 1213 kilometrelik Yüksek Hızlı Tren Hattı işletmeciliğine ulaşılmıştır. Ankara-Sivas ve Ankara-İzmir projelerinin yapım çalışmaları ise halen devam etmektedir. Demiryollarında yaşanan bu gelişmeler gerek özel sektör gerekse yabancı firmaların ilgisini çekmiş, demiryollarının yeniden yapılanmasına gereksinimi duyulmuştur. Bu amaçla TCDD’nin serbestleştirilmesini öngören kanun 24 Nisan 2013 tarihinde meclisten geçmiş, böylece birden fazla işleticinin faaliyetine olanak sağlayacak şekilde sektör içinde rekabet yaratılması amaçlanmıştır. Demiryolları ile ilgili diğer bir önemli proje ise, 2017 yılında açılan Bakü-Tiflis-Kars (BTK) demiryolu hattıdır. BTK projesi ile Çin'den yola çıkan yükün Kazakistan ve Türkmenistan üzerinden Hazar Denizi ile Bakü Alat Limanı'na, oradan da Gürcistan ve Türkiye üzerinden Avrupa'ya taşınması mümkün hale gelmiştir. Bakü-Tiflis-Kars projesi ile bölgede yeni bir enerji koridoru yaratılmıştır. Türkiye’nin; BTK ve Marmaray projeleriyle ile birlikte Çin-Avrupa demiryolu trafiğinde önemli bir rol üstlenmesi öngörülmektedir. Yukarıda belirtilen projelerin hayata geçmesiyle ile birlikte, şehirlerarası yolcu ve yük taşımacılığında demiryolları oldukça etkin hale gelmiştir. Benzer şekilde, kentiçi ulaşımda da raylı ulaşım sistemlerinin yaygınlaştırılması, özellikle yoğun yerleşim bölgelerindeki araç sayısından kaynaklanan trafik sıkışıklığı, gürültü kirliliği, hava kirliliği gibi sorunları ortadan kaldıracaktır.

Genel olarak şehirlerde kent içi toplu ulaşım sistemleri, şehir merkezi ile ana yolcu akış hatlarında hizmet veren raylı sistem ağlarından ve daha geniş kapsamlı olarak daha büyük alanlara hizmet veren hafif raylı sistemlerden ve otobüslerden oluşmalıdır. Bu kapsamda, raylı sistemler ve şehir etkileşimi düşünüldüğünde, tek bir karayolu şeridinde saatte yaklaşık olarak 2000 kişi taşınabilirken, tek bir demiryolu hattı saatte 40.000-60.000 yolcu taşıyabilmektedir. Raylı sistemler, daha yüksek kapasitenin yanı sıra, yüksek hız ve performans, emniyet ve güvenilirlik konularında da kent içi toplu ulaşımda bayrağı yine önde taşımaktadır. Ayrıca uzun vadede işletme maliyetleri diğer tüm kent içi ulaşım türlerine göre en avantajlı seçenektir. Bununla beraber raylı sistem hatlarının kentlerin yaşanabilirliğine ciddi katkılarının olduğu yadsınamaz bir gerçektir. Buna karşı kent içi raylı sistem hatlarının alt ve üst yapı bakımından tasarlanması, araçlarının teknolojisinin tanınması, sinyalizasyon sistemlerinin geliştirilmesi ve otomasyon sistemlerinin oluşturulması gerekmektedir. Çevresel etkilerinin kısa ve uzun vadede incelenmesi ve bunun yanında son 50 yıldır kentsel gelişimi otomobil odaklı olan şehirlerimizde işletilmesi ciddi anlamda bilgi birikimi gerektiren bir konudur. Dolayısıyla, raylı sistemler konusunda uzman personelin kısa vadede ve etkili bir biçimde yetiştirilmesi ülkemiz açısından elzem bir durumdur. Bu amaçla, Porsuk Meslek Yüksek Okulu’nda (yeni adı ile Ulaştırma Meslek Yüksek Okulunda) 2001 yılında Türkiye’de ön lisans seviyesinde ilk kez Raylı Sistem Programları açılmıştır. Raylı Sistemler Elektrik ve Elektronik, Raylı Sistemler Makine Teknolojisi, Raylı Sistemler Yol Teknolojisi, Raylı Sistemler Makinistlik Programları ile bu sektördeki nitelikli teknik personel sayısının artışına katkı sağlamaktadır.

Raylı ulaşım sistemleri alanında yapılan diğer önemli bir proje olan, Ulusal Raylı Sistemler Mükemmeliyet Merkezi (URAYSİM) Projesi Eskişehir Teknik Üniversitesi ve Anadolu Üniversitesi tarafından Kalkınma Bakanlığı’ na 2010 yılında sunulmuş ve 2011 yılı Ocak ayında kabul edilmiştir. 14 Ocak 2012 tarihli Resmi Gazete ’de yayınlanarak yatırım programına alınarak proje resmen başlamıştır. URAYSİM projesi kapsamında; akademik seviyede demiryolu sistemleri hakkında bilgi birikimi elde etmek için 21 akademik personel göreve başlatılmıştır. Akademik personel, Makine Mühendisliği, Elektrik Elektronik Mühendisliği ve İnşaat Mühendisliği başta olmak üzere farklı mühendislik alanlarından seçilmiştir. Göreve başlayan akademik personelin 15 tanesi Çek Cumhuriyeti’ne, 4 tanesi Birleşik Krallık’a, 1 tanesi Amerika Birleşik Devletleri’ne, ve 1 tanesi Almanya’ya doktora için gönderilmiştir. Önerilen yüksek lisans programının altyapısını oluşturacak söz konusu akademik personelin birçoğu raylı sistemler konusunda doktoralarını tamamlamış ve Türkiye’ye dönmüşlerdir.